In het avondrood vliegen twee bejaarde eendagsvliegen boven een riviertje en halen herinneringen op aan vroeger. Daarbij mijmert de ene: "Ik weet het nog goed, het was vanochtend…" Aldus een dierenverhaal dat humoristisch het korte leven van de volwassen eendagsvlieg beschrijft.
In werkelijkheid leven eendagsvliegen langer dan een dag. Het grootste deel van hun tijd brengen ze in het water door als bevrucht eitje en als onvolwassen nimf. Pas op het allerlaatst ondergaan de nimfen een gedaanteverwisseling naar volwassenheid, waarbij ze vleugels krijgen, geslachtsrijp worden en het water verwisselen voor het luchtruim. Sommige soorten leven in totaal tot wel twee jaren.
De volwassen exemplaren leven wel kort en hebben maar een doel: snelle seks om zich voort te planten. Nadat het doel is bereikt sterven ze. Afhankelijk van de soort leven volwassen eendagsvliegen slechts vijf minuten tot enkele dagen. Ze bezitten daarom geen overbodige zaken en kunnen bijvoorbeeld niet eten. Het zijn in essentie wegwerporganismen.
Overigens heet het geslacht waartoe de eendagsvliegen behoren Ephemera, Grieks voor ‘kortlevend, blijvend gedurende slechts een dag’. Ephemera is ook de benaming van geschreven of gedrukte dingen voor eenmalig of tijdelijk gebruik, zoals folders en kranten. Een moderne variant is Snapchat, de app voor het delen van foto’s en video’s die slechts een korte tijd toegankelijk zijn.
Eendagsvliegen staan bekend om hun enorme zwermen. Omdat de volwassen insecten maar kort leven, is het bijzonder handig om tegelijkertijd geslachtsrijp te zijn. Anders vinden ze geen partners omdat die nog niet gereed of al dood zijn. Verslapen is er dus niet bij. Dit heeft tot gevolg dat een populatie eendagsvliegen nagenoeg tegelijkertijd volwassen wordt en massaal het luchtruim kiest. Sommige zwermen zijn zo groot dat ze de lucht zwart kleuren en toeristische attracties vormen.
Flooding the market
Eendagsvliegen zijn niet de enige insecten die zo massaal uitrukken. Een ander bekend voorbeeld zijn de zingcicaden. Afhankelijk van de soort hebben ze een levenscyclus van 13 of 17 jaar. Nagenoeg alle tijd leven ze als nimf onder de grond. Nabij het einde van hun bestaan kruipt een populatie binnen vier tot acht weken massaal uit de grond, met maar liefst een kleine 400 exemplaren per vierkante meter. Hoe ze dat na al die jaren zo precies timen is nog niet helemaal duidelijk. De insecten worden geslachtsrijp, krijgen vleugels, paren en sterven.
Zowel de eendagsvliegen als de zingcicaden hebben een goede reden om in een korte tijd in enorme hoeveelheden als volwassen exemplaren te verschijnen en te paren. Beide insecten staan namelijk op het menu van vele roofdieren. Doordat de insecten in zulke groten getale verschijnen, schransen de roofdieren zich tot barstens toe vol. De overgebleven eendagsvliegen of zingcicaden kunnen zich onbekommerd voortplanten omdat de verzadigde roofdieren eerst moeten uitbuiken. De resterende insecten hebben dan geen waarde meer voor de roofdieren.
Dit verschijnsel is vergelijkbaar met het fenomeen flooding the market (overvoeren van de markt) in de zakelijke wereld. Hierbij brengt een bedrijf grote hoeveelheden van een bepaald product op de markt, waardoor de prijs zakt en de markt verzadigd raakt. Expres de markt overvoeren met (goedkope) producten is een manier om de concurrentie uit te schakelen via een faillissement.
Een voorbeeld: als een land zijn olieproductie verhoogt zonder dat er meer vraag is, of verzuimt de olieproductie in te krimpen terwijl er een overschot is, dan zakt de olieprijs. Concurrerende landen schreeuwen dan al snel moord en brand (in de krant) met de beschuldiging van flooding the market met olie.
Gepubliceerd in dagblad Trouw op 21 november 2017
Overzicht van alle columns