Foto: Ananda, Franz Eugen Köhler
Zonder verpakking geen leven. Van de huid van de gigantische blauwe vinvis, tot het membraan rondom een pietepeuterige cel: in de natuur is alles verpakt. De natuurlijke verpakkingen zijn eetbaar, geheel recyclebaar en combineren met gemak allerhande verschillende functies. Zaken waar de verpakkingsindustrie maar wat jaloers op is.
Neem nou onze eigen huid. Die biedt bescherming tegen chemische stoffen, ziektekiemen, zonnestraling en beschadiging. Daarnaast regelt de huid onze temperatuur en vochthuishouding. Ook is ze bezaaid met sensoren voor bijvoorbeeld druk en temperatuur. Bovendien maakt de huid vitamine D aan en is ze zelf-reparerend. En dat is nog maar het begin van alle huidfuncties.
Fruit is niets anders dan een lekkere verpakking om de kostbare inhoud, de zaden, door een fruiteter naar een andere plek te laten transporteren. De zaden komen ongeschonden door het darmstelsel en worden zelfs samen met een hoopje voedselrijke poep gedeponeerd. Wat wil een fruitboomzaadje nog meer?
Ook is de verpakking van fruit dynamisch en geeft bijvoorbeeld aan wanneer de vrucht wel of niet gegeten kan worden. De verpakking van onrijpe zaden heeft geen aantrekkelijke geur, smaak en kleur. Zijn de zaden eenmaal rijp, dan verandert de verpakking om, uiterst verleidelijk geurend en kleurend, fruiteters te lokken.
Een klassiek voorbeeld van een natuurlijke verpakking die nogal wat te verduren heeft, is de kokosnoot of klappernoot. Om te beginnen valt de kokosnoot met een smak op de grond uit een palm van zo’n 30 meter hoog. Kokospalmen staan vaak op het strand waar klappernoten door het tij worden meegenomen. Met een beetje geluk transporteert de zee de vrucht vervolgens naar een ander strand. De kokosnoot moet dus stevig genoeg zijn om de val uit de boom te overleven, maar licht genoeg om niet te zinken.
Tijdens de oceaanreis die vele weken kan duren, moet de klappernoot de inhoud beschermen tegen het zoute water, de felle zon, uitdroging, alles wat de vrucht probeert binnen te dringen of op te eten en nog veel meer.
Op de bestemming aangekomen wordt de kokosnoot mogelijk eerst door de branding ontelbare malen tegen rotsen aangesmeten voordat hij eindelijk op het strand belandt. Daar aangekomen moet de verpakking tot slot ook nog gemakkelijk te openen zijn om te kunnen ontkiemen. Het is geen wonder dat de tot het uiterste beproefde kokosnoot wordt verwerkt in verpakkingsmateriaal voor kwetsbare producten.
Geen groot oceaanreiziger, maar niet minder inspirerend is de pompelmoes, een grote citrusvrucht. Ook deze valt van grote hoogte uit een boom zonder te breken, ondanks zijn gewicht van wel zes kilo. De dikke met vezels versterkte schuimachtige schil is dan ook zeer impactbestendig. Dankzij een bijzondere structuur vangt niet alleen het weefsel dat direct in contact komt met de grond de klap op, maar worden de krachten ook doorgegeven aan het omliggende weefsel. De vezels geleiden en verspreiden de krachten in het schuim, dat tijdens de klap kan verdichten zonder te breken. Deze constructie voorkomt dat de vrucht bij de brute landing verandert in pompelmoes-moes.
Door de schuimachtige structuur is de schil naast impactbestendig ook licht van gewicht. Dat maakt de verpakking van de citrusvrucht tot een goede inspiratiebron voor lichtgewicht beschermingsmateriaal. Ingenieurs zijn er in geslaagd om de structuur deels na te maken met behulp van een schuim gemaakt van metaal.
Verdere ontwikkeling moet al het vernuft van de schil overbrengen op een bruikbaar impactbestendig materiaal. Het wachten is op een pompelmoes-valhelm die voorkomt dat onze hersenen tijdens een harde smak veranderen in moes.
Gepubliceerd in dagblad Trouw op 3 april 2018
Overzicht van alle columns